BỆNH GAN DO RƯỢU

Rượu là một trong nhiều chất độc hại mà con người tự nguyện tiêu thụ. Ở nước ta, theo một số thống kê từ các bệnh viện, số bệnh nhân phải nhập viện để điều trị bệnh xơ gan do uống rưọu quá nhiều có xu hướng tăng trong thời gian gần đây. Khoảng 1/4 số bệnh nhân nằm tại khoa tiêu hóa gan mật là xơ gan, phần lớn là do rượu. Rượu chính là thủ phạm gây xơ gan đứng hàng thứ hai chỉ sau siêu vi viêm gan B. Phần lớn những ca ung thư gan là xảy ra trên nền gan xơ. Ngoài tác hại cho gan, rượu bia còn gây ra những bệnh nan y khác như giảm trí nhớ, bệnh tim mạch, bệnh u xơ, bệnh ung thư v.v... Rượu bia làm tăng tệ nạn xã hội, rượu bia làm giảm hạnh phúc gia đình.

Bất chấp mọi cảnh báo của y giới lẫn ngoài y giới, kỹ nghệ sản xuất rượu bia đang liên tục gia tăng và đóng góp nhiều cho ngân sách quốc gia. Rượu lại rất phổ thông, được bán hợp pháp, được quảng cáo rộng rãi , được nhiều nguời uống.. Những “đệ tử lưu linh” ngày càng có độ tuổi trẻ hơn. Viện Chiến lược & Chính sách Y tế cho biết mức độ sử dụng bia rượu ở người Việt Nam đang cao gấp đôi tiêu chuẩn an toàn cho phép.

Rượu là gì?

Hiện nay chưa có thống kê nào cho biết trên thế giới có bao nhiêu loại rượu. Mặc dù vậy tất cả những loại thức uống này đều có chung một đặc điểm là có chứa cồn. Chất cồn này được tạo ra từ đường dưới tác dụng của nấm men hay còn gọi là men rượu.

Bia là nước giải khát chứa nồng độ cồn thấp (2.5 -8%). Do không thông qua chưng cất nên bia có nhiều vitamin và nếu uống vừa phải thì có lợi cho sức khỏe

Rượu vang là rượu lên men không chưng cất từ nước ép nho hoặc nuớc chiết xuất bằng cách ngâm đường một số hoa quả khác. Nồng độ cồn trong rượu vang thay đổi từ 8% đến 13% tuỳ loại rượu

Những loại rượu có nồng độ cồn trên 20% (rượu mạnh) đều là rượu có qua chưng cất. Một số rượu mạnh thường bày bán trên thị trường: Whisky (làm từ đại mạch, Rhum (làm từ nước mía), Cognac (làm từ nho trắng), Vàodka (làm từ ngũ cốc hoặc khoai tây), Gin, Brandy…Các loại rượu này đều có nồng độ cồn từ 80 – 90 độ proof, tức là khoảng 40% đến 45% cồn nguyên chất.

Ở nước ta còn có một số loại rượu thủ công do tư nhân tự nấu được gọi là quốc lủi. Rượu quốc lủi có chứa tỷ lệ cao các độc tố  như acetaldehyd (235mg trong 1 lít rượu), ethyl acetate, furfurol, acetic acid, cồn bậc cao, v.v… Các độc tố này trong quốc lủi đều cao hơn 3 đến 80 lần so với rượu do các nhà máy sản xuất và rượu ngoại nhập. Không may là lượng rượu này đang chiếm 90% lượng rượu thị trường do đa số những người uống rượu ở Việt Nam sử dụng thường xuyên loại rượu này.

Gan hoạt động như thế nào khi người ta uống rượu?

Gan là cơ quan có chức năng lọc và loại trừ chất độc trong đồ ăn thức uống ra khỏi máu, nhưng để làm công việc này hiệu quả, gan phải có đủ thời gian.

Khi chúng ta uống bất cứ loại rượu nào, nồng độ rượu trong máu tăng nhanh và đạt mức tối đa sau nửa giờ nếu uống lúc đói và sau 1 giờ nếu uống trong bữa ăn. Khi ăn, rượu hấp thụ chậm hơn nhưng thức ăn vẫn không ngăn cản được rượu ngấm vô máu. Vì vậy nếu uống rượu bia từ từ, hoặc là uống kèm theo một vài món ăn, thì lượng rượu ngấm vào cơ thể sẽ được lá gan đào thải một phần lớn; phần rượu còn lại chỉ đủ tạo ra một cảm giác sảng khoái, hưng phấn nhẹ nhàng.

Trái lại, nếu uống một lúc vài ly ruợu mạnh như rượu đế, whisky.. , một khối lượng cồn quá lớn đi nhanh vào máu nên gan không đào thải kịp, vì vậy người uống có cảm giác choáng váng, nôn nao khó chịu hoặc những phản ứng mạnh hơn nữa. Đây là một điểm “trời cho” để ngăn cản chúng ta không uống quá nhiều. Mặt khác, cơ thể lại có khả năng thích nghi dần dần để phù hợp với lượng rượu uống vào. Kết quả là càng ngày lượng rượu uống càng nhiều hơn mới tạo được cảm giác mạnh.

Một số thông tin cho rằng uống bia hoặc rượu vang có lợi cho sức khỏe ?

Một số các nghiên cứu y học đã cho thấy việc uống bia hoặc rượu vang có thể giúp ngăn chặn được những cơn đột qụy, giảm bớt nguy cơ bị một số bệnh ung thư và nhiều chứng bệnh khác, đặc biệt là bệnh tim mạch. Tuy nhiên bia hoặc rượu vang chỉ có lợi cho sức khỏe nếu uống điều độ và có chừng mực, còn nếu uống nhiều thì không tốt.

Uống rượu như thế nào là vừa phải ?

Lượng rượu tiêu chuẩn

Lượng rượu tiêu chuẩn được tính như sau:

1 chai hoặc lon bia có dung lượng 12 ounce (360ml) (1 ounce = 30ml)

hoặc 1 lít rượu vang có dung lượng 5 ounce (150ml)

hoặc 1 lít rượu mạnh có dung lượng 1.5 ounce (45ml)

Nam giới có thể uống 2 lượng tiêu chuẩn mỗi ngày (khoảng 2 lon bia) trong khi nữ giới chỉ nên uống 1 lượng tiêu chuẩn mỗi ngày. Với cùng một lượng rượu và cùng thời gian uống, phái nữ sẽ dễ bị xơ gan hơn do khả năng chuyển hóa rượu của họ ít hiệu quả hơn nam giới.

Nếu uống lượng vừa phải như trên thì có an toàn cho cơ thể không?

Rất khó để trả lời là uống rượu như thế nào thì an toàn vì có nhiều yếu tố tác động đến kết quả cuối cùng của việc uống rượu. Các yếu tố này phụ thuộc bản thân người uống như yếu tố di truyền, tiền sử bệnh tật, tuổi tác, giới tính, cân nặng, chế độ dinh dưỡng, hút thuốc lá …Một số người nhạy cảm với rượu hơn những người khác.

Người ta không biết chính xác là uống bao nhiêu rượu và uống trong thời gian bao lâu sẽ dẫn đến xơ gan. Các thống kê y học cho thấy rằng đa số phái nam uống trên 2 lít bia hoặc 1 lít rượu vang hoặc 250 ml rượu mạnh mỗi ngày đến một lúc nào đó sẽ bị xơ gan, còn nếu phụ nữ uống rượu thì có nguy cơ xơ gan dù chỉ uống một nửa số lượng trên.

Ngoài vấn đề về số lượng rượu, có yếu tố nào khác có thể gây nguy hiểm khi uống rượu không?

Một trong những cảnh báo là phải cẩn thận khi uống các loại thuốc men chung với rượu bia. Nhiều loại thuốc có tác dụng qua lại với rượu. Chúng có thể làm thay đổi hiệu quả hoặc làm tăng tác dụng phụ của thuốc. Giới nhậu từng truyền khẩu một bí quyết “chết người” là uống vài ba viên paracetamol trước khi uống rượu có thể giảm bớt triệu chứng say rượu và “dzô dzô” được nhiều hơn! Nên nhớ rằng uống rượu chung với chất paracetamol ngay cả khi chỉ uống lượng rượu vừa phải cũng có thể dẫn đến suy chức năng gan cấp và có thể gây tử vong nếu không ghép gan kịp thời.

Những người uống những loại rượu quốc lủi rẻ tiền, chưng cất thiếu vệ sinh dẫn đến nhiều trường hợp ngộ độc rượu và tử vong do trong rượu có chứa nhiều độc chất.

Những loại bệnh gan nào có thể gây ra do uống nhiều rượu?

Gan nhiễm mỡ là giai đoạn sớm nhất của bệnh gan do rượu. Tất cả mọi người khi uống nhiều rượu, ngay cả khi chỉ uống rượu trong một vài ngày cũng có thể làm cho tế bào gan sưng phồng lên, chứa đựng đầy chất mỡ. Nếu ngừng uống vào giai đoạn này, gan có thể tự hồi phục.

Viêm gan do rượu: rượu làm tế bào gan bị viêm, bị hư hại sau đó chết đi. Trong giai đoạn này bệnh nhân có thể có một số triệu chứng như chán ăn, đau bụng, nôn, buồn nôn, sốt, vàng da. Ngưng rượu tuyệt đối vào giai đoạn này cũng có thể giúp gan hồi phục.

Xơ gan do rượu: khi gan bị viêm và bị hư hại kéo dài qua nhiều năm tháng, các tế bào gan chết sẽ được thay thế bằng mô xơ. Chất xơ  được tạo ra ở gan ngày càng nhiều sẽ dần dần làm thay đổi cấu trúc bình thường của gan và người ta gọi đó là xơ gan. Có khoảng 20% những người uống rượu thời gian dài bị biến chứng này. Khi đã bị xơ gan, dù kiêng cữ rượu bia suốt đời, phần gan bị xơ cũng khó có thể trở về bình thường được.

Điều cần lưu ý là những bệnh gan do rượu thường xảy ra trên những người uống nhiều rượu hoặc người nghiện rượu, nhưng những bệnh lý này cũng có thể xảy ra cho những người uống rượu “giao tiếp xã hội”. Lý do là do cách phản ứng với rượu mỗi người mỗi khác.

Viêm gan do rượu có nguy hiểm không?

Viêm gan do rượu có thể gây tử vong, nhất là những người đã có bệnh gan từ trước. Ở những người bị viêm gan do siêu vi C, rượu có thể đẩy nhanh tiến trình xơ hóa trong gan. Những người đã bị xơ gan vì bất cứ lý do gì nếu uống rượu sẽ làm gan ngày càng suy yếu nhanh hơn và nặng hơn.

Làm sao để chẩn đoán viêm gan do rượu?

Đôi khi viêm gan do rượu không dễ chẩn đoán vì triệu chứng bệnh không xảy ra lúc đang uống rượu mà xảy ra sau khi bệnh nhân đã ngừng uống rượu một thời gian.

Xét nghiệm máu cũng giúp xác định chẩn đoán

Sinh thiết gan: là một phương pháp dùng kim chích vào gan để lấy ra một ít tế bào gan rồi đem quan sát dưới kính hiển vi. Đó là cách tốt nhất để đánh giá mức độ viêm của gan và đánh giá xơ gan.

Làm cách nào để phòng ngừa bệnh gan do rượu?

Những người thường xuyên uống rượu nên đi xét nghiệm định kỳ để phát hiện sớm những tổn thương gan.

Ở những người đã có bệnh gan, cách tốt nhất là ngừng uống rượu vì rượu sẽ làm cho tình trạng viêm gan nặng thêm. Chất cồn trong bia rượu phải trải qua quá trình lọc và chuyển hóa ở gan, gây tích tụ thêm độc tố của bia rượu vào gan.

Nếu là người hoàn toàn khỏe mạnh và có thói quen uống rượu, nên giảm uống rượu mạnh và chuyển sang thưởng thức rượu vang hoặc bia mỗi ngày với số lượng vừa phải.

Một số nghiên cứu kết luận rằng uống cà phê có thể giúp gan phòng chống được những tác hại gây ra do rượu. Nguy cơ viêm gan mạn tính và xơ gan do rượu sẽ giảm đi nếu người uống rượu uống thêm một vài ly cà phê mỗi ngày. Cơ chế hoạt động và bảo vệ gan của cà phê hiện chưa được biết rõ.

Mặc dù có tác dụng bảo vệ gan nhưng chúng ta không thể tăng lượng cà phê tỷ lệ thuận với lượng rượu uống vào. Cách tốt nhất cho người uống rượu có lẽ là nên giảm dần lượng rượu và thay vào đó là tăng dần thói quen uống cà phê.

Một vài sản phẩm nguồn gốc từ dược thảo cũng được nghiên cứu và ban đầu cho thấy chất này có hiệu quả loại bỏ nhanh một độc tố gọi là acetaldehyde được sản sinh ra trong quá trình phân hủy rượu bia tại gan. Do vậy những chất này  có thể bảo vệ tế bào gan và làm giảm bớt những triệu chứng khó chịu do uống rượu gây ra.

Kết luận

Hầu hết những người uống rượu đều biết về tác hại của rượu nhưng vấn đề là chúng ta không từ chối lời mời uống rượu. Cụng ly để chúc mừng, chia buồn, giải sầu…và không cần lý do. Với bài viết này, chúng tôi hy vọng các bạn sẽ phần nào ý thức được những tác hại lâu dài do uống rượu gây ra và thận trọng hơn nữa khi bạn đang có sẵn những bệnh gan. Hãy bỏ rượu trước khi quá trễ.