PHÒNG NGỪA LÂY NHIỄM SIÊU VI VIÊM GAN

Viêm gan siêu vi là một bệnh truyền nhiễm do nhiều loại siêu vi khuẩn khác nhau gây ra. Mỗi loại siêu vi khuẩn lại có cách thức lây truyền bệnh khác nhau. Biết được phương cách lây truyền của bệnh siêu vi viêm gan, chúng ta mới có thể tự bảo vệ mình đồng thời tránh được phần nào sự lây lan bệnh cho mọi người chung quanh.

I. BỆNH VIÊM GAN SIÊU VI LÂY QUA ĐƯỜNG ĂN UỐNG:

Viêm gan siêu vi A và E được lây truyền chủ yếu qua đường ăn uống và đại tiện (đi phân ra ngoài). Trong thời kỳ phát bệnh, các siêu vi khuẩn này được thải ra thường xuyên trong phân của người bệnh. Do đó, biện pháp phòng ngừa bệnh chủ yếu là vấn đề vệ sinh thực phẩm và ăn uống.

Người đang bị bệnh viêm gan A dứt khoát không được nấu nướng hay chế biến thức ăn cho người khác, thậm chí cũng không nên buôn bán các loại thực phẩm. Tạm thời không dùng chung các vật dụng ăn uống hàng ngày như ly chén, muỗng đũa... với người bị bệnh ít nhất là trong vài tuần vì bệnh sẽ từ từ thuyên giảm và cũng giảm đi khả năng lây nhiễm sau vài tuần. Nếu có thể cũng không nên dùng chung phòng vệ sinh với bệnh nhân viêm gan A. Tập thói quen vệ sinh như rửa tay kĩ trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.

Việt Nam là một nước thuộc vùng Đông Nam Á, hiện đang có tỉ lệ nhiễm siêu vi viêm gan A trên 90% ở trẻ em và thanh thiếu niên. Hầu như chúng ta đều đã bị nhiễm từ lúc còn bé cho nên việc chủng ngừa viêm gan siêu vi A hiện chưa phải là một vấn đề cấp bách đặt ra cho ngành y tế nước ta. Tuy nhiên, ở những người đã mắc bệnh viên gan siêu vi B hoặc C mà chưa bị nhiễm siêu vi A, hoặc những đối tượng đặc biệt đễ có khả năng bị lây nhiễm viêu vi A như những người “pê-đê” (đàn ông đồng tính luyến ái) có quan hệ tình dục qua đường miệng và hậu môn cần nên chủng ngừa viêm gan A. Nếu để bị nhiễm nhiều loại siêu vi cùng lúc, bệnh có thể bị nặng hơn và diễn tiến cũng phức tạp hơn.

II. BỆNH VIÊM GAN SIÊU VI LÂY QUA ĐƯỜNG MÁU:

Bệnh viêm gan siêu vi B, C, D và G được lây truyền chủ yếu do truyền máu, dùng chung kim tiêm hoặc các vật dụng cá nhân với người bệnh (ví dụ như bàn chải đánh răng, dao cạo râu, kềm cắt móng tay...) nói chung là do tiếp xúc với máu và các chất dịch trong cơ thể của các bệnh nhân khi da và niêm mạc của chúng ta bị trầy xước hoặc bị đâm thủng. Viêm gan siêu vi B còn lây nhiễm qua quan hệ tình dục với người bị bệnh. Đặc biệt ở Việt Nam, đường lây lan chủ yếu lại là đường lây truyền từ mẹ sang con trong lúc sinh nở. Tuy nhiên, ngoài các cách lây truyền chù yếu nói trên vẫn có những trường hợp bị nhiễm siêu vi viêm gan B hoặc C mà bệnh nhân hoàn toàn không biết hoặc không nhớ là đã bị lây từ lúc nào và tại sao lại bị.

Muốn phòng ngừa sự lây nhiễm các loại siêu vi viêm gan B, C, và D chúng ta cần phải tuân thủ các nguyên tắc sau đây:

- Người bị nhiễm siêu vi B, C và D tuyệt đối không được đi hiến máu, cho tinh dịch hoặc cho các cơ quan như thận, gan... Nếu bị các vết thương như đứt tay hoặc các vết lở loét ngoài da, cẩn phải được rửa sạch và băng kín lạI

- Tuyệt đối không dùng chung các vật dụng cá nhân có thể bị dính máu hay gây trầy sướt da như dao cạo râu, bàn chải đánh răng, kềm cắt móng tay, đồ cạo gió... Bệnh hầu như không lây qua đường ăn uống hay qua hơi thở, cho nên không cần thiết phải ăn uống riêng hoặc dùng riêng các vật dụng như ly chén, muỗng đũa... Những sinh hoạt, chung đụng bình thường hàng ngày như bắt tay, nói chuyện với người bệnh hầu như không có gì nguy hiểm.

 - Không tiêm chích xì ke vì đó là phương cách lây nhiễm quan trọng của viêm gan siêu vi B, C, D và cả HIV nữa... Khi cần tiêm chích thuốc, nên dùng kim tiêm và ống tiêm riêng tốt nhất là nên sử dụng các ống tiêm nhựa dùng một lần rồi bỏ. Các ống tiêm và kim đã dùng không được vứt bừa bãi ngoài đường, nơi công cộng...

 - Cần thận trọng và hạn chế vấn đề xâm mình, cắt lễ, xỏ lỗ tai, châm cứu ở những nơi không đảm bảo vô trùng. Khi cần chữa răng, làm nội soi, mổ xẻ... hay đi làm bất cứ các thủ thuật nào gây trầy xước da niêm thì nên thận trọng và nên đến những nơi đáng tin cậy về vấn đề điều kiện vô trùng.

 - Giống như bệnh AIDS, bệnh viêm gan siêu vi B, C, và D có thể lây qua quan hệ tình dục. Vì vậy không nên quan hệ tình dục vừa bãi. Tốt nhất là nên dùng bao cao su để bảo vệ. Nên giữ chế độ “một vợ, một chồng” vì nếu có nhiều bạn tình thì nguy cơ lây nhiễm sẽ cao hơn. Hạn chế quan hệ tình dục khi đang có kinh hoặc áp dụng các tư thế hay động tác dễ gây xây xát hoặc chấn thương niêm mạc trong lúc giao hợp.

 - Khi một người trong gia đình bị nhiễm siêu vi B thì những người còn lại trong nhà nên đi thử máu xem có bị nhiễm hay chưa. Nếu chưa bị nhiễm thì nên chích ngừa. Nên tiêm chủng đủ liều và đúng thời gian theo lịch chủng ngừa để đạt được tác dụng bảo vệ tối ưu của thuốc chủng ngừa. Đối với viêm gan siêu vi C, đến nay vẫn chưa có thuốc chủng ngừa, do đó biện pháp phòng ngừa chủ yếu là tránh tiếp xúc với máu và các chất dịch của người bệnh.

 - Người bị viêm gan siêu vi B hoặc C vẫn có thễ lập gia dình. Nếu vợ hoặc chồng của bệnh nhân bị viêm gan B được chủng ngừa đầy đủ và hiệu quả thì vẫn an toàn. Việc lây nhiễm siêu vi C trong qun hệ vợ chồng tương đối thấp ( khoảng 1-3%). Nguy cơ lây lan sẽ gia tăng nếu quan hệ tình dục bừa bãi.

 - Việc lây nhiễm siêu vi viêm gan B khi thai nhi còn trong bụng mẹ là rất thấp. Tuy nhiên người mẹ có thể lây truyền bệnh sang cho con trong lúc sinh nở. Vấn đề sinh con qua “ngã dưới” hay sinh mổ không có khác biệt gì về mức độ lây nhiễm. Việc quan trọng cần làm ngay là chủng ngừa viêm gan siêu vi B cho trẻ trong vòng 24 giờ đầu sau sinh khi người mẹ bị nhiễm siêu vi viêm gan B. Siêu vi C củng có thể lây từ mẹ sang con trong lúc sinh nở nhưng ít hơn siêu vi B rất nhiều. Việc nuôi con bằng sữa mẹ cũng không ảnh hưởng đáng kể đến vấn đề lây nhiễm viêm gan siêu vi, cho nên người mẹ bị viêm gan siêu vi vẫn có thể nuôi con bằng sữa mẹ.

III. CÁC ĐỐI TƯỢNG NÀO CẦN LÀM XÉT NGHIỆM TÌM SIÊU VI VIÊM GAN

 - Những người bị viêm gan

 - Những người đi hiến máu, cho tinh dịch hoặc cho cơ quan

 - Các đối tượng có nguy cơ bị lây nhiễm cao như bệnh nhân chạy thận nhân tạo, truyền máu nhiều lần, chích xì-ke, người bị bệnh hoa liễu, nhiễm HIV, con của các bà mẹ bị nhiễm viêu vi B, C mãn tính.

 - Các nhân viên y tế nhất là khi lấy máu cho bệnh nhân bị viêm gan B hoặc C mà chẳng may bị kim đâm trúng tay.

 - Vợ hoặc chồng hay các thành viên sống trong gia đình có người bị viêm gan B, C cũng nên thử máu xem có bị nhiễm hay chưa.

 - Hiện nay, đối với các bệnh viêm gan siêu vi B, do đã có chương trình tiêm chủng mở rộng cho tất cả trẻ sơ sinh, cho nên việc làm xét nghiệm tìm siêu vi B cho phụ nữ có thai không còn được đặt nặng như trước nữa. Tuy nhiên, việc phát hiện tình trạng nhiễm siêu vi B ở phụ nữ có thai vẫn giúp ích cho việc theo dõi người mẹ bị nhiễm cũng như khả năng lây lan cho con. Còn đối với viêm gan siêu vi C, vì chưa có thuốc chủng nên không cần thiết phải đi xét nghiệm tìm siêu vi C cho các thai phụ.